Onderscheidend
De Arbowet verplicht arbeidsorganisaties een risico-inventarisatie (RI&E) te verrichten inzake veiligheid en gezondheid, inclusief werkdruk, pesten, discriminatie, agressie en geweld en seksuele intimidatie. Nieuw en uniek wat betreft ISO 45003 is dat de norm uitgebreid beschrijft wat die risico’s zijn. De internationale werkgroep die het concept opstelde heeft hierbij gebruik gemaakt van recente onderzoeksgegevens wereldwijd. ISO 45003 benoemt allerlei factoren die betrekking hebben op de organisatie van het werk, werkgerelateerde sociale factoren en de fysieke werkomgeving. Wat betreft de organisatie van het werk zijn bijvoorbeeld onduidelijke rollen en – verwachtingen van werknemers een voedingsbodem voor conflicten die vervolgens kunnen resulteren in psychologische gezondheidsproblemen en uitval. Maar ook het gebrek aan afwisseling in werkzaamheden, ploegendiensten en remote werken kunnen negatieve gevolgen hebben voor het psychisch welbevinden van werknemers. Als een van de risico’s op het vlak van sociale factoren noemt ISO 45003 het gebrek aan steun van leidinggevenden en collega’s. De norm geeft ook praktische handvatten voor de wijze waarop organisaties psychologische gezondheidsrisico’s kunnen identificeren.
Organisatiecomponent
Voorvallen van werkdruk of ongewenste omgangsvormen moeten niet alleen door de organisatie worden rechtgezet maar de norm stelt tevens dat onderzocht moet worden of een rootcause analyse nodig is. Situaties die als een eenmalig voorval en individueel probleem van een werknemer gepresenteerd worden blijken vaak een belangrijke organisatiecomponent te hebben. Zoals in onderstaande casus. Een medewerkster van een magazijn van een supermarktketen meldt zich ziek en vertelt de bedrijfsarts na enig aandringen dat ze gepest wordt op het werk. Vanwe een stofwisselingsziekte heeft ze zwaar overgewicht. Sommige collega’s noemen haar een vette koe en bij traktaties slaan ze haar over want ‘ze is al veel te dik’. Niet iedereen doet eraan mee maar niemand neemt haar in bescherming, ook de leidinggevenden niet. Zeker met de komst van het just in time systeem van de winkels is het magazijn 24/7 in bedrijf. De werkdruk is hoog en vooral beperkt houdbare producten moeten op tijd de vrachtauto’s in. Het ergst is de situatie voor de nu zieke medewerkster als er stress ontstaat omdat het digitale systeem dat de voorraden en leveringen aangeeft hapert. En dat gebeurt nogal eens. Vooral ’s nachts als er minder ict’ers beschikbaar zijn om storingen op te lossen. In deze wat chaotische situatie roepen enkele collega’s dan bijvoorbeeld dat zij in de weg staat met haar dikke kont. Een keer werd ze ook ruw aan de kant gedrukt. Na melding van de bedrijfsarts aan het management van het magazijn dat er sprake was van ziekte door pesten op het werk reageerde deze dat ze er niks mee konden. De medewerkster in kwestie vonden ze overgevoelig en de collega’s die de opmerkingen naar haar maakten bedoelden het heus niet zo, waren van het type ruwe bolster blanke pit. De medewerkster werd ‘een gevalletje’ van lang ziekteverzuim.
Toegevoegde waarde normen
Wanneer het bedrijf gewerkt zou hebben volgens de ISO-normen 45001 en 45003 zouden ze in een vroeg stadium al ontdekt hebben dat het werken in shifts extra aandacht vraagt en er stressvolle situaties kunnen ontstaan wanneer medewerkers onvoldoende instrumentarium hebben om hun werk goed te doen zoals een goed werkend ICT-systeem inclusief beschikbare ict’ers bij haperingen. En dat stress een voedingsbodem kan zijn voor pestgedrag. Zeker in combinatie met het niet ingrijpen van leidinggevenden. Risicofactoren die niet geïdentificeerd worden bij een risico-inventarisatie kunnen alsnog boven tafel komen wanneer een rootcause analyse wordt gedaan naar aanleiding van incidenten. In het geval van het magazijn was dan ook het ontbreken van competenties bij de leidinggevenden om pestgedrag te herkennen en in te grijpen aan het licht gekomen en zou dit aanleiding zijn voor een management development traject gericht op het creëren van een psychologisch gezond en veilig werkklimaat. Volgens ISO 45003 zou in een plan van aanpak ook aandacht gegeven moeten worden aan het stimuleren en motiveren van medewerkers om collega’s die gepest worden niet in de kou te laten staan en als bystander aan de bel te trekken. Maar dan moeten de medewerkers wel een responsieve leidinggevende treffen natuurlijk die weet hoe te handelen bij ongewenste omgangsvormen op het werk.
Nederlandse normcommissie
Alie Kuiper heeft als expert op het gebied van werkdruk en ongewenste omgangsvormen vanuit de Nederlandse normcommissie een actieve bijdrage geleverd aan het opstellen van het nu uitgebrachte concept voor ISO 45003. Commissieleden kunnen tot eind oktober de gepubliceerde conceptversie inzien en suggesties ter verbetering aanleveren. Ook na deze periode zal de commissie fungeren als platform voor kennisdeling, het delen van best practices en het uitwisselen van informatie met betrekking tot de implementatie van de norm.